شهر چای
هفته گذشته به همراه خانواده سفری دو روزه به لاهیجان داشتیم. روز پنج شنبه 30 مرداد، ساعت 6/30 از قزوین حرکت کردیم پس از پشت سر گذاشتن رودبار، در امامزاده هاشم توقفی یک ساعته داشتیم. صبحانه را آنجا خوردیم. حدود ساعت 10/30 به لاهیجان رسیدیم و در استاد سرای دانشگاه آزاد که از قبل هماهنگ شده بود اسکان گرفتیم. وصف لاهیجان و جاهای سیاحتی آن را شنیده بودم؛ به ویژه «موزه تاریخ چای ایران» که مدتی قبل در تلویزیون دیده بودم، توجه من را بیشتر جلب می کرد. از بخت خوش این موزه بر سر خیابان محل اسکان مان (خیابان لاهیجی) واقع بود.
بعد از ظهر را در ساحل چمخالۀ لنگرود (30 کیلومتری شرق لاهیجان) گذراندیم. هنگام غروب نیز در داخل شهر لاهیجان گشتی زدیم. لاهیجان شهری است توریستی که گردشگران زیادی را پذیرا است و در کل شهر زیبایی است، به ویژه هنگام شب. شام را در کنار استخر لاهیجان خوردیم. این استخر در بخش شرقی شهر و در پایین قله‌ای به نام شیطان کوه واقع است، استخری بزرگ به وسعت 17 هکتار و عمقی در حدود 4 متر که در گذشته مخزن آب برای آبیاری مزارع برنج بوده ولی امروزه به تفرجگاه تبدیل شده است.
روز جمعه را جهت بازدید از موزه تاریخ چای ایران و مقبرۀ شیخ زاهد اختصاص داده بودیم. ابتدا به موزه که با محل سکونتمان فاصله چندانی نداشت رفتیم. در موزه نیمه باز بود وقتی خواستیم وارد شویم جوانی حدودا هفده - هجده ساله، که معلوم بود آنجا مسؤلیتی هم ندارد، ممانعت کرد و گفت به دلیل سالروز شهادت امام صادق(ع) تعطیل است. از کنار در نیمه باز نگاهم به داخل موزه که نسبتا تاریک بود افتاد و بخشی از فضا را با ستون ها و نمای چوبی، که قبلا در تلویزیون دیده بودم، مشاهده کردم. با تمام اشتیاقی که برای بازدید موزه داشتم به ناچار از دیدن آن صرف نظر کردیم و به سمت آرامگاه شیخ زاهد راه افتادیم. در مسیر بر پای شیطان کوه توقفی کوتاه نمودیم. در دل شیطان کوه آبشاری مصنوعی ایجاد شده که آب آن از استخر لاهیجان تأمین می‌شود. منطقه خوش آب و هوایی است و از پربازدیدترین نقاط لاهیجان به حساب می آید.
ساعت 11 به آرامگاه شیخ زاهد که در روستای شیخانور (شیخان بر) در شرق لاهیجان، در دامنه کوه و در میان مزارع چای واقع است، رسیدیم. شیخ تاج‌الدین ابراهیم کردی سنجانی، معروف به شیخ زاهد گیلانی از عرفای بزرگ قرن هفتم هجری و از استادان شیخ صفی‌الدین اردبیلی بوده است. تبار او به شهر سنجان در خراسان می‌رسد. او در سال711هجری قمری در گذشت و بعدها به سال ۸۹۲هجری قمری سلطان حیدر صفوی به سبب خوابی که دیده بود، بنایی را ساخت و جسد شیخ را بدان منتقل کرد.با آن که آرامگاه شیخ زاهد در منطقه ای خوش آب و هوا واقع شده و معماری زیبا، به ویژه گنبد منحصر به فردی دارد، اما بازدیدکنندگان کمتری را به خود می بیند؛ شاید دلیل آن بی توجهی مسؤلین بوده باشد به طوری که تمامی بخش های بنا از این بی توجهی حکایت دارد
بعد از آرامگاه شیخ زاهد، با استفاده از تله کابین بر بالای کوه رفتیم. لطافت هوا در بالای کوه، مشرف بودن بر شهر لاهیجان و مزارع چای با چشم انداز زیبا شعف برانگیز بود. با این حال، من هم چنان به موزه تاریخ چای فکر می کردم، ولی طبق برنامه ریزی باید همان روز بر می گشتیم؛ بنابراین در این سفر شوق بازدید از موزه، همچون آرزویی بر دل ماند.
بنابر اطلاعاتی که راجع به موزه تاریخ چای ایران به دست آوردم، این موزه در محل آرامگاه محمد میرزای چایکار (کاشف السلطنه) بنیان گذار صنعت چای ایران واقع شده و تنها موزه تخصصی چای در کشور است. در این مجموعه اسناد و مدارک کاشف السلطنه و وسایل مربوط به مصرف چای، چون سماورهای ذغالی، قوری های چینی، مسی و سنگی تا قهوه خوری های عهد نامه ناصرالدین شاه و... گرد آمده است به طوری که صنعت چای ایران را از ابتدای ورود به کشور تا وضعیت فعلی آن به مخاطبان معرفی می‌کند. همچنین مراحل کشت، برداشت، نگهداری و پرورش بوته چای و فرآوری و آماده سازی آن نیز به نمایش درآمده است.
کشت چای از سال1319ق/1278ش. به همت کاشف السلطنه در لاهیجان آغاز شده و در دیگر نقاط گسترش یافته است؛ از این رو لاهیجان را «شهر چای» نامیده اند. کاشف السلطنه گفته بود: « ... می روم دنبال چای ... انشاءالله کسان دیگری هم در فکر رفع احتیاج سایر کالاها باشند».
به همت کاشف السلطنه صنعت چای در ایران پایه گذاری شد و لاهیجانی ها نیز همت کرده و موزه تاریخ چای ایران را بنا گذاشتند، موزه ای که به صورت تخصصی به موضوع چای پرداخته و تاریخ آن را بازگو می کند؛ اکنون انتظار می رود، انشاءالله کسان دیگری هم در فکرتأسیس موزه های تخصصی دیگر در زمینه های متعدد و با موضوعات گوناگون در شهرهای مختلف باشند.
سید حسن مهدیخانی سروجهانی