سرجهان

در سال ۱۳۸۸ مطلبی را در خصوص اهمیت کتاب و  کتابدوستی برخی از دانشمندان اسلامی نوشته بودم اکنون به مناسبت هفته کتاب آن را در این پست می آورم:

 وقتی شرح حال دانشمندان دوره اسلامی را مطالعه می کنیم می بینیم اغلب این دانشمندان به کتاب و کتابخوانی علاقه وافری داشته اند، برخی از آنها به جمع آوری کتب و تأسیس کتابخانه همت می گماشتند از این قبیل دانشمندان، می توان از صاحب بن عباد وزیر نام برد، وی هفده هزار کتاب جمع آوری کرده بود که برای حمل آنها چهارصد شتر نیاز بود.  برخی از دوستداران کتاب  نیز هیچ وقت خود را از کتاب دور نگه نمی داشتند حتی در سفرهایشان کتب زیادی را به همراه خود می بردند، مانند اصطخری که هرگز کتابهای جیهانی و ابن خردادبه را از خود دور نمی کرد. ولی از بین دانشمندان کتابدوست، جاحظ  صاحب کتاب الحیوان علاقه و ارداتش به کتاب و کتابخانه قابل توجه و در خور ستایش است.  جاحظ که خود یک ادیب بود همه کوشش خود را در راه احترام به کتاب بکار می گرفت، وی برای جمع آوری کتب گندمهای زیادی خرج نمود. یاقوت در معجم الادبا آورده است: زمانیکه محمد بن عبدالملک زیّات بیمار شد و جاحظ خواست به ملاقات او برود هیچ هدیه ای شایسته تر از« الکتاب» سیبویه نیافت و ابن زیّات هم به هنگام دریافت این کتاب اعلام داشت که این گزینشی بی همتاست و از هیچ چیز به اندازه ی این ارمغان خوشنود نمی شد.

جاحظ در باره کتاب می گوید:« او دوستی است که هرگز تو را نفریبد و چاپلوسی نکند و همنشینی است که تو را خسته و رنجور نسازد.» ولی چنانکه عبدالسلام هارون در مقدمه کتاب الحیوان نوشته است با همه اینها، کتابها با جاحظ آن اندازه مهربان نبودند که او با آنها بود. چرا که همین کتابها باعث مرگ او شدند. جاحظ طبق عادتی که داشت هنگام مطالعه، کتابها را گرداگرد خود می چید یکبار ستونی از کتابها روی او فر ریختند و او را که پیر و ناتوان شده بود کشتند.