یکی از سؤالاتی که رایج است و گاهی نیز دانشجویان در کلاسها از من می پرسند، این است که؛ چرا همه پیامبران در عربستان ظهور کرده اند و درسرزمینهای دیگر مثل ایران پیامبری مبعوث نشده است؟

قبل از پاسخگوئی به سؤال لازم می دانم در مقدمه چند نکته را متذکر شوم:

اولا؛ لازم است به ذهنیت افرادی که این سؤال را مطرح می کنند توجه داشته باشیم. به نظر من این افراد با تصور اینکه ایرانیان صاحب فرهنگ و تمدن بوده اند و اعراب فاقد فرهنگ و تمدن، چنین استدالال می کنند که در ایران به ظهور پیامبر نیازی نبوده ولی برای اینکه اعراب اصلاح بشوند باید همواره در بین آنها پیامبرانی مبعوث می شده است.

ثانیا؛ با توجه به مفاهیم و مصادیق جاهلیت که در برخی از آیات قرآن کریم آمده است، جاهلیت مختص به سرزمین عربستان و جامعه عرب نیست، بلکه جاهلیت در هر زمانی و هر مکانی می تواند وجود داشته باشد. همچنین با توجه به مفهوم فرهنگ ( مجموعه ای از سنتها، باورها، آداب، رسوم و ... فرد یا گروهی خاص) ما نمی توانیم به قومی یا ملتی نسبت با فرهنگ بودن و یا بی فرهنگ بودن را بدهیم چرا که همه جوامع و ملت ها هر کدام فرهنگ خاص خود را دارند آنچه در مقایسه جوامع و ملت ها اهمیت دارد سطح تعالی یا تنازل فرهنگ ها است.

اکنون با در نظر گرفتن نکات بالا به پاسخ سؤال می پردازم.

1- پیامبران الهی مختص به سرزمین عربستان نبوده اند، چرا که خداوند در قرآن کریم می فرماید: « و ان من کل امة الا خلا فیها نذیر» (فاطر/24) یعنی، هیچ امتی نیست مگر اینکه پیامبری داشته است. همچنین در سوره نحل، آیه 36 می فرماید: «ولقد بعثنا فی کل امة رسولا...»(در میان هر ملتی پیامبری مبعوث کردیم.) بنابراین برای هر قومی و ملتی پیامبری مبعوث شده است با این تفاوت که برخی از پیامبران رسالت جهانی داشته اند و برخی از آنها محدوده رسالتشان از یک سرزمین یا قبیله و حتی خانواده تجاوز نمی کرده است.

2- بنابر برخی از روایات، تعداد پیامبران 124 هزار نفر بوده است که اکثر آنها شناخته شده نیستند و حتی اسم آنها را هم نمی دانیم بنابراین شاید برخی از این انبیا که ما اطلاعی از آنان در دست نداریم  متعلق به سرزمین هایی باشند که به گمان ما در آنجاها پیامبری مبعوث نشده است.

3- با توجه به هدف بعثت پیامبران (یزکّیهم و یعلّمهم الکتاب و الحکمة...، لأتمّم مکارم الاخلاق و ...) در اینکه مخاطب اصلی انبیای الهی، افراد و جوامعی بوده اند که از نظر فرهنگی و اخلاقی دچار انحطاط و تزلزل بوده اند بحثی نیست امّا اینکه گفته شود؛ پیامبران فقط در جوامع غیر متمدن مبعوث شده اند صحیح نیست، اگر به سر گذشت برخی از انبیای الهی مانند، حضرت موسی (ع) و حضرت ابراهیم(ع) و... بنگریم، می بینیم که بخشی از رسالت آنها در مبارزه با شاهان و کاخ نشینان (یعنی صاحبان تمدن) سپری شده است. همچنین محدوده رسالت پیامبرانی چون، حضرت ابراهیم(ع)، حضرت یوسف(ع) و زردشت (با آنکه در واقعی بودن شخصیت او اختلاف است) در سرزمینهای متمدنی چون بین النهرین ، مصر و ایران بوده است.

4- تصور اینکه عربستان و اعراب بطور کلی فاقد فرهنگ و تمدن بوده است، تصور درستی نیست، زیرا چهره های سر آمدی از اعراب را در تاریخ می شناسیم که در پیشرفت فرهنگ و تمدن بشری نقش بسزایی داشته اند. علاوه بر این در عربستان قبل از اسلام، به ویژه در عربستان جنوبی، دولتهایی با تمدنهای عظیم روی کار بوده اند که برخی از آثار تمدنی آنها تا به امروز نیز باقی مانده است. همچنین برخی از مظاهر فرهنگی مانند، شعر و خطابه دربین اعراب رواج داشته است و خصلت های پسندیده انسانی چون وفای بعهد، مهمان نوازی و.... در بین آنان زبانزد بوده است.

5- زادگاه حضرت ابراهیم(ع) شهر اور واقع در بین النهرین بوده است که در آن زمان جزء ایران محسوب می شد.

6- طبق تحقیقات صورت گرفته بیش از 20 تن از پیامبران الهی در خاک ایران مدفون هستند، پیامبرانی که به دلیل مهاجرت و یا تولد در ایران ، در این کشور زیسته و در آن به خاک سپرده شده اند. هرچند بیشتر انبیای مدفون در ایران از بنی اسرائیل هستند امّا در هر حال به دلیل رسالتی که داشته اند در این سرزمین حضور پیدا کرده اند. بنابر این اگر از ایران به عنوان مهد ظهور پیامبران الهی نام برده باشیم بیهوده سخن نگفته ایم. البته از انبیای مدفون در ایران اطلاع دقیقی در درست نیست، هر چند تحقیقاتی در این خصوص صورت گرفته است و حتی همایشی نیز با عنوان " پیامبران مدفون در ایران " برگزار شده است ولی کافی نیست و این موضوع مجال بیشتری برای تحقیق می طلبد.

 در اینجا من تنها اسامی برخی از پیامبران مدفون در ایران را با ذکر محل دفنشان می آورم  و جهت مطالعه بیشتر، منابعی را که در ادامه می آید سفارش می کنم؛

دانیال نبی درشوش، حبقوق نبی در تویسرکان، اشموئیل(سموئیل) در ساوه، چهار انبیاء (سلام، سلوم ،سهولی و القیا) در قزوین، یوشع در اصفهان، حجی و مرد خای در همدان، قیدار نبی در خدابنده زنجان، خالد نبی درکلاله، ارمیای نبی در خرمشهر و ... .

منابع برای مطالعه بیشتر:

1- پیامبران سرزمین ما ، عباس صالح مدرسه ‌ای ، قم ، در راه حق ، ۱۳۸۰

2- پژوهشی در زندگی پیامبران در ایران ، ولی الله‌فوزی تویسرکانی، دفترا نتشارات اسلامی.

3- آرامگاه در گستره فرهنگ ایرانی ، دکتر مهدی غروی ، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

4- کوروش کبیر(ذوالقرنین)، تالیف مولانا ابوالکلام آزاد، ترجمه باستانی پاریزی ـ تهران ـ نشر علم

5- باستانشناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، عبدالکریم بی آزارشیرازی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1387